وزارت جهاد کشاورزی
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۴/۷/۱۳۹۰ بنا به پیشنهاد شماره ۴۲۱۹۵/۰۲۰ مورخ ۱۸/۱۰/۱۳۸۹ وزارت جهاد کشاورزی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ضوابط تعیین تکلیف و نحوه تقویم اراضی و بهره مالکانه اراضی بایر و موات اصلاحات ارضی را به شرح زیر تصویب نمود:

ضوابط تعیین‌تکلیف و نحوه تقویم اراضی و بهره مالکانه اراضی بایر
و موات اصلاحات ارضی

ماده۱ـ در این تصویب‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بکار می‌روند:
الف ـ آیین‌نامه: آیین‌نامه عمران اراضی بایر موضوع تصویب‌نامه شماره ۳۵۴۴۸ مورخ ۱/۶/۱۳۵۵.
ب ـ اصلاحیه آیین‌نامه: اصلاحیه مواد (۸) و (۱۱) آیین‌نامه، موضوع تصویب‌نامه شماره ۸۲۷۳۷/ت۴۰۱۱۴ک مورخ ۱۴/۴/۱۳۸۹.
پ ـ مرحله اول قانون: اولین مرحله از مراحل سه‌گانه اصلاحات ارضی که همان اجرای قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی ـ مصوب ۱۳۴۰ـ می‌باشد.
ت ـ املاک مشمول مرحله اول قانون اصلاحات ارضی: دهات و مزارعی که طبق ماده(۲) قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی ـ مصوب۱۳۴۰ـ مازاد بر حدنصاب مالکین بوده و مطابق ماده (۱۴) قانون یادشده به نمایندگی وزارت جهاد کشاورزی به دولت انتقال یافته است.
ث ـ اراضی بایر: اراضی که در آن عملیات زراعی انجام نگرفته باشد.
ج ـ اراضی بایر مرحله اول اصلاحات ارضی: آن قسمت از اراضی که در اجرای مرحله اول قانون اصـلاحات ارضی در محدوده دهات مورد تقسیـم، به زارعین صاحب نسق منتقل نشده است به استثنای اراضی زیر کشت و آیش و عرصه ساختمانها و حریم قنوات و انهار و معابر و مراتع.
چ ـ اراضی موات: اراضی بایری که ملک اشخاص حقیقی یا حقوقی غیردولتی نمی‌باشد.
ح ـ عمران: عملیات و اقدامات اشخاص بر روی آن قسمت از اراضی بایر و موات که منجر به زیر کشت آبی یا دیم اعم از زراعت یا باغ قرارگرفتن آن می‌شود.
خ ـ متصرف: زارعان یا ساکنان دهات مشمول مرحله اول اصلاحات ارضی که اراضی بایر و موات را تا تاریخ ۱/۶/۱۳۵۵ تصرف و تاکنون به امر کشت آبی یا دیم اشتغال دارند.
د ـ بهره مالکانه: نسبت مشخصی از معادل پولی محصول زراعی که دولت از متصرف به طور سالانه دریافت می‌نماید.
ذ ـ کمیسیون تشخیص: کمیسیون مقرر در ماده (۱۱) اصلاحیه آیین‌نامه به منظور تشخیص عمران و زیرکشت آبی یا دیم درآمدن اراضی و احراز زمان تصرف و تشخیص متصرف تا تاریخ تصویب آیین‌نامه.
رـ کمیسیون تقویم: کمیسیون مقرر در ماده (۸) اصلاحیه آیین‌نامه به منظور تقویم بهره مالکانه سنوات تصرف و همچنین ارزش روز اراضی بایر و موات بدون لحاظ ارزش افزوده ناشی از سرمایه‌گذاری.
زـ سنوات تصرف اراضی: از تاریخ تصرف به تایید کمیسیون تشخیص تا زمان تعیین تکلیف متصرف.
ماده۲ـ مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان موظف است قبل از هرگونه اقدامی در جهت تعیین تکلیف با متصرفین، به منظور احراز مالکیت دولت بر عرصه، مراتب را از اداره ثبت اسناد و املاک محل وقوع ملک استعلام نماید.
تبصره ـ در خصوص املاک مشمول مرحله اول اصلاحات ارضی (شامل املاک خریداری‌شده توسط دولت یا سایر املاک که به نحوی به دولت منتقل شده است)، گواهی اداره ثبت اسناد و املاک محل وقوع ملک مبنی بر تایید مالکیت دولت که در آن میزان سهم مالکیت دولت در باقیمانده پلاک مشخص شده باشد، کفایت می‌نماید.
ماده۳ـ ضوابط موضوع این تصویب‌نامه، ناظر بر آن قسم از اراضی تصرفی است که توسط متصرف عمران شده باشد. در صورتی که اراضی تصرفی به اشخاص ثالث منتقل شده باشد اعمال مقررات این تصویب‌نامه مشروط به احراز تصرفات متصرف اولیه قبل از تاریخ ۱/۶/۱۳۵۵ خواهد بود.
تبصره ـ احداث هرگونه اعیانی و تاسیسات نظیر سکونت‌گاه و سوله و انبار توسط اشخاص بر روی اراضی موردبحث از شمول این تصویب‌نامه خارج بوده و در اجرای مقررات ماده (۵) قانون راجع به الحاق (۸) ماده به آیین‌نامه اصلاحات ارضی مصوب کمیسیون خاص مشترک مجلسین ـ مصوب۱۳۴۶ـ مطابق مصوبه شماره ۲۰۱۱ مورخ ۳/۷/۱۳۸۶ شورای اصلاحات ارضی عمل خواهد شد.
ماده۴ـ مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان موظف است از زمان ابلاغ این تصویب‌نامه نسبت به شناسایی اراضی و متصرفین اینگونه اراضی که تا تاریخ ۱/۶/۱۳۵۵ اراضی فوق را تصرف نموده و زیر کشت آبی و یا دیمی درآورده‌اند اقدام نموده و موضوع را به نحو مقتضی از طریق انتشار اطلاعیه و آگهی در جراید و ابلاغ به شورای اسلامی محل به اطلاع متصرفین برساند.
تبصره۱ـ تقاضای تعیین تکلیف اراضی تصرفی کشت آبی منوط به ارایه گواهی از سوی شرکت سهامی آب منطقه‌ای (استان) و شرکت سهامی سازمان آب و برق خوزستان مبنی بر امکان تامین آب لازم جهت کشت مذکور و در مورد اراضی تصرفی دیمی منوط به وجود میانگین بارندگی لازم سالیانه در یک دوره ۳۰ ساله (که حداقل آن سالیانه ۲۵۰ میلیمتر می‌باشد) به تشخیص مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان و تایید اداره هواشناسی می‌باشد.
تبصره۲ـ سطح اراضی مورد درخواست نباید از حدنصابهای موضوع ماده (۴۵) آیین‌نامه اصلاحات اراضی ـ مصوب۱۳۴۳ـ تجاوز نماید.
ماده۵ ـ درخواست خرید و انتقال اراضی تصرفی با ارایه نقشه دقیق اراضی یادشده برابر فرم شماره (۱) که به مهر « دفتر هیئت دولت» تایید شده است، انجام می‌شود. مدیریت جهاد کشاورزی پس از بررسی، سوابق اجرایی مربوط آنها را به اداره منابع طبیعی برای صدور گواهی بلامعارض بودن اراضی از حیث منابع ملی، اداره امور آب به منظور صدور گواهی تامین آب و اداره هواشناسی برای تعیین میزان میانگین بارندگی باتوجه به نقشه اراضی تصرفی ارسال می‌نماید.
ماده۶ ـ مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان موظف است به منظور تشخیص شمول اراضی و سابقه و میزان تصرف، موضوع را به کمیسیون تشخیص ارجاع نماید. نظر کمیسیون تشخیص در خصوص تعیین سابقه تصرف و احراز سایر شرایط مذکور در این تصویب‌نامه ملاک عمل می‌باشد.
ماده۷ـ مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان پس از اخذ نظر کمیسیون تشخیص مبنی بر شمول اراضی و احراز شرایط متصرف، موظف است تقویم بهره مالکانه ایام تصرف و ارزش روز اراضی تصرفی را براساس نرخ کارشناسی روز بدون لحاظ ارزش افزوده ناشی از سرمایه‌گذاری انجام شده توسط متصرف به کمیسیون تقویم ارجاع نماید. کمیسیون تقویم ظرف دو ماه پس از وصول نظریه کمیسیون تشخیص نسبت به ارزیابی اقدام می‌نماید. مدیریت جهاد کشاورزی نظریه کمیسیون تقویم را ظرف پانزده روز به متصرف ابلاغ می‌نماید.
ماده۸ ـ پرداخت هزینه کارشناسی رسمی دادگستری عضو کمیسیون‌های تشخیص و تقویم، موضوع مواد (۶) و (۷) این تصویب‌نامه به عهده متصرف می‌باشد و در صورت اعتراض به نظریه کارشناسی ابلاغ شده (کمیسیون‌های تشخیص و تقویم) پرداخت هزینه کارشناسی به عهده معترض (اعم از مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان و متصرف) می‌باشد.
تبصره۱ـ متصرف موظف است قبل از انجام کارشناسی ظرف (۲۰) روز از تاریخ ابلاغ توسط مدیریت جهاد کشاورزی نسبت به واریز دستمزد کارشناس اقدام نماید.
تبصره۲ـ در تعیین قیمت اراضی عواملی مانند میزان مرغوبیت اراضی قبل از سرمایه‌گذاری و عمران، موقعیت اراضی از لحاظ دوری و نزدیکی به شهرها و فاصله آن از جاده اصلی و شرایط تامین آب مصرفی و نوع محصول یا محصولات مورد کشت و با توجه به قیمت منطقه‌ای اراضی (به عنوان یکی از عوامل تصمیم‌گیری) لحاظ خواهد شد.
تبصره۳ـ بهره مالکانه ایام تصرف اراضی مشمول این تصویب‌نامه از زمان تصرف (قبل از ۱/۶/۱۳۵۵) تا زمان تعیین تکلیف اراضی براساس نظریه کمیسیون تقویم محاسبه و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل واریز می‌شود.
تبصره۴ـ اعتبار مدت تقویم (ارزیابی بها) اراضی تصرفی پس از ابلاغ به متصرف حداکثـر به مدت شش ماه تعییـن می‌گردد و در صـورت انقضاء مـدت مذکور و یا عـدم واریز مبلغ ارزیابی در مدت مقرر، با درخواست مجدد متصرف، مدیریت جهاد کشاورزی مکلف است برای یک بار مجدداً نسبت به ارزیابی اراضی با هزینه وی و ابلاغ به متصرف اقدام نماید.
تبصره۵ ـ در صورت عدم اقدام متصرف ظرف مهلت مقرر، مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان موظف است پرونده متصرف را جهت اقدامات قانونی به اداره کل منابع طبیعی استان تحویل نماید.
ماده۹ـ مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ضمن تکمیل فرم‌های شماره (۱) و (۲) که به مهر « دفتر هیئت دولت» تایید شده است پرونده متشکله را به همراه مدارک زیر به مدیریت امور اراضی استان ارسال می‌نماید تا پس از بررسی و تایید آن نسبت به امضاء سند توسط رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اقدام شود.
الف ـ گواهی تامین آب که به تایید اداره امور آب شهرستان محل وقوع ملک رسیده باشد، یا گواهی اداره هواشناسی محل مبنی بر تایید میانگین بارندگی موضوع تبصره «۱» ماده (۵) این تصویب‌نامه و تاییدیه مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مبنی بر کشت مرسوم دیم در منطقه.
ب ـ نقشه اراضی با مقیاس (۰۰۰/۱۰ :۱) تحت‌تصرف مورد تایید کارشناس نقشه‌برداری مدیریت امور اراضی استان.
پ ـ نظریه کمیسیون‌های تشخیص و تقویم شامل سابقه تصرف، مساحت اراضی و نیز تعیین بهره مالکانه ایام تصرف و ارزش روز اراضی.
ت ـ فیش واریزی بهره مالکانه ایام تصرف.
ماده۱۰ـ بهای اراضی از سوی متصرف به حساب مربوط واریز و پس از ارایه فیش واریز وجه، متصرف جهت تنظیم سند به دفترخانه عامل معرفی می‌شود.
تبصره ـ صدور سند به نام متصرفین با رعایت حدنصابهای مقرر در قانون جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی و اقتصادی است و در غیر این صورت اسناد مربوط به صورت مشاعی صادر می‌شود

معاون اول رئیس جمهور ـ محمدرضا رحیمی