رییس سازمان بازرسی کل کشور، پیشگیری از اعطای تابعیت مضاعف به افراد و مقامات فاسد مالی و نیز همکاری‌های بین‌المللی در این امر را مستلزم عدم ایجاد ضلع سوم “مثلث تکرار فساد” برای مفسدان فراری از کشورها دانست.

ناصر سراج در مراسم آغازین نهمین اجلاس سالیانه و مجمع عمومی انجمن بین‌المللی مسئولین مبارزه با فساد (IAACA) که اکنون در شهر تیانجین جمهوری خلق چین در حال برگزاری است، با ارائه سخنرانی در جلسه عمومی نخست، پیشگیری از اعطای تابعیت مضاعف به افراد و مقامات فاسد مالی و نیز همکاری‌های بین‌المللی در این امر را مستلزم عدم ایجاد ضلع سوم “مثلث تکرار فساد” برای مفسدان فراری از کشورها دانست.

وی اظهار کرد: اینجانب در هشتمین اجلاس سالانه و مجمع عمومی انجمن که سال گذشته در کشور روسیه و در سنت پترزبورگ برگزار شد، بحثی را در خصوص پیشگیری از اعطای تابعیت مضاعف به افراد و مقامات فاسد مالی مطرح کردم. معتقدم که این امر از تدابیر مؤثر و کارآمد در مقابله فراملی با پدیده فساد است.

وی گفت: پیشگیری از وقوع جرم به‌مراتب، کم هزینه‌تر و اثربخش‌تر از چاره جویی‌های بعد از وقوع آن است. به همین دلیل، در بررسی روش‌های مقابله با فساد در سطوح مختلف، بحث‌های مرتبط با پیشگیری از جایگاه بالاتری برخوردار می‌شوند. آنچه در اجلاس پیشین با عنوان مقابله با اعطای تابعیت مضاعف به افراد و مقامات فاسد مالی مطرح شد، در واقع در قالب یک رویکرد پیشگیرانه جای می‌گیرد.

رییس سازمان بازرسی کل کشور افزود: این بحث پیشگیرانه از نگاهی نظری در ارتباط با عناصری سه‌گانه مطرح می‌شود که من آن را “مثلث تکرار فساد” از سوی مفسدان دارای تابعیت مضاعف می‌نامم. عناصر موجود در سه رأس این مثلث عبارتند از انگیزه بالقوه، سابقه عمل و محیط جدید. زمانی که یک مقام فاسد، موفق به اخذ تابعیت از کشوری دیگر می‌شود، مثلث تکرار فساد، فعال می‌شود؛ زیرا در حقیقت، دو رأس این مثلث یعنی انگیزه بالقوه برای عمل مفسدانه و سابقه عمل مفسدانه، هر دو از پیش وجود دارند و رأس سوم مثلث یعنی محیط جدید است که با اعطای تابعیت، شکل مثلث را کامل و آن را فعال می‌نماید.

وی اضافه کرد: آنچه در اینجا باید با دقت و وسواس مورد توجه قرار گیرد، پیشگیری از شکل گرفتن این مثلث است. از آنجایی که دو رأس این مثلث مربوط به افراد و مقامات فاسد، از پیش وجود دارد یعنی آنها با داشتن انگیزه‌ها برای اعمال مفسدانه و عمل به آن، نشان داده‌اند که برای ارتکاب جرم، آمادگی دارند، لذا تنها راه باقی مانده برای پیشگیری از تشکیل مثلث تکرار جرم مقابله با دستیابی این افراد به محیط جدید یعنی رأس سوم مثلث است. این پیشگیری نیز از طریق عدم اعطای تابعیت به افراد و مقامات دارای سوابق مجرمانه تحقق خواهد یافت.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، آنچه به‌عنوان ممانعت از شکل‌گیری مثلث تکرار فساد رخ می‌دهد، با حاکمیت ملی کشورها و اراده دولت‌ها تعارضی ندارد؛ زیرا اولاً کشورها در توافق جمعی با یکدیگر به پذیرش این رویکرد اقدام می‌کنند و ثانیاً هیچ دولتی حاضر نیست اعمال اراده خود را مقدمه‌ای برای شکل‌گیری فسادی قرار دهد که خود نیز از آن متضرر خواهد شد.

سراج بخش دیگر سخنان خود را به جنبه‌های عملی و کاربردی رویکرد مقابله با شکل‌گیری مثلث تکرار فساد اختصاص داد و گفت: آنچه در اینجا به‌عنوان جنبه‌های عملی مطرح می‌شود؛ در واقع برگرفته از تجارب طولانی و متعدد در سطوح ملی و فراملی است که مستلزم لزوم وجود اراده واقعی بین‌المللی برای عدم اعطای تابعیت به افراد و مقامات فاسد مالی و لزوم تهیه اسناد بین‌المللی الزام آور و تصویب و امضاء آنها از سوی اعضای جامعه بین‌المللی در خصوص مقابله با اعطای تابعیت به افراد و مقامات فاسد مالی است. همچنین لزوم ایجاد سامانه الکترونیکی «کنترل تقاضای تابعیت پاک» (Clean Nationality Demand Control) زیر نظر دفتر سازمان ملل متحد برای مقابله با مواد مخدر و جرم (UNODC) که با استفاده از اطلاعات افراد متقاضی تابعیت در کشورهای مبدأ و مقصد، به شفاف سازی ماهیت تقاضاهای یاد شده اقدام کند.

وی افزود: سخت کردن شکل‌گیری زمینه‌های وقوع جرم و ایجاد محدودیت در محیط‌هایی که فساد در آنها، در نبود نگهبانانی توانا، به‌سرعت ظاهر شده و بدون توقف در یک عرصه به عرصه‌های دیگر تسری پیدا می‌کند، از جمله مهم‌ترین رهیافت‌هایی است که می‌تواند در مسیر کنترل فساد عمل کند. ما به‌عنوان مسئولان دستگاه‌های ضد فساد وظیفه داریم از تمام توان و امکانات خود برای ایجاد محدودیت در مسیر پویایی فساد بهره بجوییم. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌ها در این زمینه، قرار ندادن محیط‌های جدید در اختیار مقامات فاسد از طریق اعطای تابعیت به آن‌هاست.

رییس سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به اینکه بر اساس دستاوردهای علمی جدید، کار مقابله با فساد یک کار تک‌بعدی با روشی واحد نیست و آنچه امروز به‌عنوان موثرترین رویکرد در مقابله با فساد از آن یاد می‌شود، توجه به ابعاد مختلف در قالب یک رویکرد چند بعدی و استفاده از همکاری بازیگران مختلف در سطوح ملی و فراملی است، افزود: با این همه، اعتبار این رویکردهای چند وجهی، مانع از آن نمی‌شود که دست از اقدام در مواردی خاص که تقویت و گسترش فساد در آنها قطعی است، برداریم. اینجانب بحث اعطای تابعیت مضاعف به افراد فاسد مالی را یک موضوع خاص می‌دانم که تاکید بر روی آن از سوی جامعه بین‌المللی و یافتن راه‌های اقدام جمعی علیه آن، راه تحرک، پویایی و گسترش فساد را محدود خواهد کرد.

در مراسم افتتاح و نخستین جلسه عمومی نهمین اجلاس سالیانه و مجمع عمومی انجمن بین‌المللی مسئولین مبارزه با فساد، مقام عالی کمیته مرکزی حزب کمونیست جمهوری خلق چین، دادستان کل جمهوری خلق چین و رئیس انجمن، نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس امور معاهدات دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم، مشاور عالی انجمن بین‌المللی دادستان‌ها، دادستان کل دولت قطر و رئیس آتی انجمن، رئیس سازمان بازرسی کل کشور جمهوری اسلامی ایران، وزیر دادگستری آذربایجان، رئیس کمیسیون مبارزه با فساد هنگ‌کنگ، دادستان کل فرانسه و عضو کمیته اجرایی انجمن، رئیس کمیسیون مبارزه با فساد مالزی، دادستان کل جمهوری بلاروس و شهردار تیانجین و عضو حزب کمونیست جمهوری خلق چین به سخنرانی پرداختند.