حمیدرضا ملاحسنی
وکیل پایه یک دادگستری- کارشناس ارشد حقوق جزاو جرم شناسی

متاسفانه چندی است که در جامعه برداشت غلطی از ازدواج موقت (متعه) صورت می پذیرد و گاه فحشا و هوسرانی که مطابق آیه شریفه وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَهً وَسَاءَ سَبِیلًا ﴿الإسراء: ٣٢﴾ مومنین از نزدیکی به آن نهی شده اند در قالب شرعی آن عرضه می گردد.در این وجیزه سعی بر آن است تا با واکاوی موضوع به این سوال مهم پاسخ داده شود که، برای مشروعیت ارتباط فی مابین دو جنس مخالف ، خواندن صیغه عقد به تنهایی کافی است یا اینکه شرایط دیگری را هم برای صحت عقد موقت می بایست مد نظر قرار داد و عدم رعایت آن شرایط مارا در چه وضعیتی قرار خواهد داد.
برای پاسخ به این سوال لازم است به فلسفه ازدواج موقت توجه نمود.
غریزه جنسی یکی از نیرومندترین غرائز انسانی است، تا آن جا که پاره‏ای از روانکاوان تمام غرائز دیگر را به آن باز می گردانند. از سوی دیگر قانون کلی است که اگر به غرایز طبیعی انسان به صورت صحیحی پاسخ داده نشود، برای اشباع آن متوجه طریق انحرافی خواهد شد، زیرا غرایز طبیعی را نمی توان از بین برد. فرضا بتوانیم آن را سرکوب کنیم،اما چنین اقدامی عاقلانه نیست، زیرا مبارزه با قانون آفرینش است.
مکاتب یا ادیانی که در صدد سرکوب آن بر آمدند، ناموفق بودند .بنابر این راه صحیح آن است که غرائز را از طریق معقولی اشباع کرد و از آن‏ها در مسیر زندگی بهره برداری نمود.
از طرف دیگر در بسیاری از محیط ها افراد در سنین خاصی قادر به ازدواج دائم نیستند، یا افراد متأهل در مسافرت‏های طولانی و یا در مأموریت‏ها و یا به علل دیگری با مشکل عدم ارضای غریزه جنسی رو به رو می شوند، و یا زنان جوانی که شوهرشان را از دست می دهند و زمینه ازدواج دائم برای آن ها فراهم نمی گردد و غریزه جنسی نیز برآن ها فشار وارد می کند.
اسلام که قوانینش را خدای آگاه بر تمام مصالح و مفاسد و نیازهای درونی و بیرونی بشر فرستاده است، برای پاسخ گویی صحیح و همه جانبه به این غریزه طبیعی، دو راه تعیین فرموده است: یکی ازدواج دایم و دیگری موقت.
چنانچه این دو برنامه الهی با شرایط و مقررات تعیین شده از سوی شرع عملی گردد، هم به یکی از غرایز انسانی پاسخ طبیعی داده می شود، و هم حقی از کسی پایمال نمی گردد . ازدواج موقت شرایطی دارد که با توجه به شرایط آن از یک طرف از روابط بی حد و حصر جلو گیری می شود و از طرف دیگر غریزه جنسی از طریق قانونی و شرعی و در چهارچوب خاصی بر آورده می شود.
با توضیحات سالف الذکر، شبهاتی که برازدواج موقت وارد می شود، دفع می گردد. زیرا:
اولا:با توجه به فلسفه این ازدواج، اصل مسئله برای کسانی است که به هر علتی توان ازداوج ندارند ، بتوانند از طریق ازدواج موقت غریزه جنسی خودرا پاسخ گو باشند و دنبال فحشا و منکرات نروند.
ثانیا: ازدواج موقت با فحشا و زنا فرق اساسی دارد، از جمله:
۱- در ازدواج موقت در صورتی که نزدیکی صورت بگیرد ، پس از تمام شدن مدت ، زن باید چهل و پنج روز و یا به اندازه دو حیض کامل ، عده نگه دارد ( از ازدواج با مردان دیگر پرهیز نماید ) واگر زن در این مدت احتمالا حامله شده باشد پدر بچه معلوم مى‏شود .همچنین عده و پرهیز از آمیزش های پیاپی از نظر بهداشت و سلامت جسمی و روانی، براى زن مفید است اما در زنا زن پس از اتمام نزدیکی با یک مرد، از نزدیکی با مرد دیگر خود داری نمی‌کند . بنابر این این گونه نیست که زن به اسم صیغه هر روز با کسی باشد بلکه در هر بار که زنی صیغه دیگری می شود می بایست به مدت ۴۵ روز عده نگه دارد و پس از آن همسر موقت دیگری شود ، در غیر اینصورت مورد در قالب ارتباط نامشروع قرارگرفته و عقوبت دنیایی و اخروی خواهد داشت.
۲ – در ازدواج موقت اگر فرزندی متولد شود ،حلال زاده است و ارث می برد و… در صورتی که در زنا اگر فرزندی به دنیا بیاید، حرام زاده است.
۳ – در ازدواج موقت شرعا زن و مرد تا زمانی که مدت عقد پایان نیافته است، محرم و رابطه بین آن ها مشروع می باشد، ولی در زنا این رابطه نا مشروع و حرام می‌باشد.
۴- در ازدواج موقت، صیغه عقد بین زن و مرد خوانده می شود و این دو با هم متعهد می شوند که نسبت به حقوق هم وفادار باشند. ضمن آنکه نشان دهنده تسلیم بودن آن ها در برابر خداوند است، اما در زنا به هیچ حد شرعی و دینی و اخلاقی پایبند نیستند.
۵- ازدواج موقت در بعضی از موارد ، زمینه ازدواج دائم می شود ، اما معمولا یک مرد غالباً حاضر نیست با زنی که زنا کرده است، پیمان وفاداری ببندد و بالعکس
۶- در ازدواج موقت امکان آمیزش جنسی دسته جمعی نیست، اما در زنا هر تعداد پسر می توانند با یک دختر و بر عکس آمیزش کنند یازنی هم زمان با چندین جنس مخالف رابطه داشته باشد
نتیجه آنکه ازدواج موقت، مانند ازدواج دائم، یک رابطه با ضوابط خاص و روشن بوده وبه منزله امضای یک قرارداد حقوقی است که عدم رعایت هریک از ارکان آن سبب بی اعتباری و عدم مشروعیت آن می شودو نباید گمان نمود که ازدواج موقت، تنها چند لفظ است و تفاوت دیگری با روابط نامشروع ندارد بلکه نگه داشتن عده از ارکان اصلی آن بوده و عدم رعایت آن سبب نامشروع شدن رابطه می گردد و شایان ذکر است ازدواج موقت امروزه در کشورهای دیگر به نام ازدواج توافقی مطرح می شود که زن و شوهری توافق می کنند تا مدت چند سال با هم زندگی مشترک داشته باشند و در صورت موافق بودن علایق و سلیقه ها در روحیات یکدیگر، با هم عقد ازدواج دائم ببندند و کاملاً مشخص است که این عمل با آنچه در کشورها به نام فحشا وجود داردتفاوت اساسی دارد.